Uregulowania prawne dotyczące pobierania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich jak i od żywych dawców określa ustawa z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.

Jedno z najczęstszych pytań dotyczących pobierania narządów po śmierci dotyczy wymogu zgody na pobranie narządów po śmierci dawcy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie ma wymogu złożenia zgody na pobranie narządów ex – mortuo.

Charakter zgody na pobieranie narządów po śmierci dawcy

Zgoda na pobranie narządów po śmierci dawcy określana jest jako tzw. zgoda domniemana, albowiem pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła sprzeciwu na ich pobranie za życia. Powyższe oznacza, że tylko złożony za życia sprzeciw wykluczy dawstwo organów od osoby, która takie oświadczenie złożyła.

Domniemanie to stosowane jest także w innych krajach Unii Europejskiej, jak np. we Francji czy we Włoszech.

Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zgon nastąpił w wyniku czynu zabronionego stanowiącego przestępstwo, pobrania komórek, tkanek i narządów można dokonać po uzyskaniu od właściwego prokuratora informacji, że nie wyraża sprzeciwu wobec zamiaru pobrania komórek, tkanek i narządów, a gdy postępowanie jest prowadzone przeciwko nieletniemu – stanowiska sądu rodzinnego.

Forma złożenia sprzeciwu na dawstwo organów

Sprzeciw może zostać złożony w jednej z następujących form:

wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;
oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

Centralny rejestr sprzeciwów prowadzi Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant„. Formularz sprzeciwu dostępny jest na stronie Poltrasplantu – LINK 

O dokonaniu wpisu sprzeciwu w rejestrze lub o jego wykreśleniu niezwłocznie zawiadamia się przesyłką poleconą osobę, której sprzeciw dotyczy lub przedstawiciela ustawowego takiej osoby.

Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru , która będzie uwidoczniona na potwierdzeniu.

W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy. Jednakże w przypadku małoletniego, który ukończył lat 16, sprzeciw może wyrazić zarówno ten małoletni, jak i jego przedstawiciel ustawowy. Złożenie sprzeciwu przez jednego z nich, jest w pełni skuteczne wobec pozostałych. To samo dotyczy sprzeciwu jednego z przedstawicieli ustawowych.

Odwołanie sprzeciwu oraz powiadomienie małoletniego o złożonym sprzeciwie 

Sprzeciw może być cofnięty w każdym czasie w jednej z wyżej przewidzianych form.

O istnieniu wpisu sprzeciwu zawiadamia się małoletniego po osiągnięciu przez niego pełnoletności, informując jednocześnie o możliwości cofnięcia sprzeciwu. W razie braku odpowiedzi w terminie 30 dni na otrzymane zawiadomienie, uważa się, że doszło do potwierdzenia złożonego sprzeciwu.

Kiedy sprzeciw na pobieranie narządów nie odniesie skutku?

Co istotne, złożenie sprzeciwu nie odniesie skutku w sytuacji pobrania komórek, tkanek lub narządów w celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok postępowania leczniczego.

Równocześnie, pomimo złożonego sprzeciwu, pobranie narządów będzie możliwe:

dla celów postępowania karnego, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci,
w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażeń lub chorób zakaźnych państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może w drodze decyzji: nakazać sekcję zwłok osoby zmarłej, u której rozpoznano lub podejrzewano zakażenie lub chorobę zakaźną lub zakazać wykonywania sekcji zwłok ludzi i zwierząt, gdy sekcja zwłok mogłaby prowadzić do zakażenia osób lub skażenia środowiska, z wyjątkiem przypadku, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Czy można wskazać osoby, które otrzymają organy bądź czy jest możliwe wskazanie narządów, które mogą zostać pobrane?

Zgłoszenie sprzeciwu na pobranie po śmierci komórek, tkanek i narządów nie pozostawia możliwości wyboru osób, na których rzecz jest możliwe dawstwo. Nie przewiduje także swobody w zakresie określenia narządów, które mogłyby zostać oddane. Sprzeciw ten wyraża się bowiem w całkowitej odmowie na transplantację ex -mortuo.

Jaką rolę pełni posiadanie oświadczenia o zgodzie na transplantację?

Złożone pisemne oświadczenie woli o zgodzie na transplantację pełni rolę jedynie informacyjną. Nie zwalnia ono lekarza z obowiązku sprawdzenia czy zarejestrowany został sprzeciw w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów.

Przeprowadzenie jakich procedur jest konieczne w transplantacji ex – mortuo?

Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich jedynie po stwierdzeniu zgonu w sposób określony w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych i dydaktycznych.

Równocześnie lekarz lub osoba przez niego upoważniona jest zobowiązany do sprawdzenia, czy został złożony sprzeciw w centralnym rejestrze sprzeciwów. Ustaleń tych może dokonać telefonicznie, faksem lub pocztą elektroniczną. Ponadto potwierdzenie istnienia wpisu następuje poprzez wysłanie do Poltransplantu zapytania za pomocą przesyłki poleconej, w której to także formie Poltransplant zobowiązany jest niezwłocznie udzielić potwierdzenia.

Kontakt

Kancelaria Adwokacka
Adwokat Dominika Miśkiewicz

adwokat adres

ul. Piotrkowska 116 lok. 53
90-006 Łódź

NIP. 771 277 0146
REGON: 380621621

adwokat konto

86 1870 1045 2078 1066 1910 0001

rachunek bankowy Nest Bank